...Ҳама дидаҳо ба сӯям дӯхта шуданд. Дар оғоз дасту по гум кардам, баъд ба худ омадаму чунин ҳикоят кардам: «Дар деҳаи мо, деҳаи дури кӯҳистон саге буд, бас хурд. Мепиндоштем, ки ӯ бо гузашти сол бузург мешавад, аммо ҳеҷ бузург намешуд. Бар касе кор надошт. На одамеро озор медод, на ҳайвоне хонагиро. Ба соҳибаш мегуфтанд: «Магар дар ин ҷо ба насли саг қаҳтӣ омад, ки ин саги хурдро аз ким- кадом кишвари дур овардӣ»?

Мегуфт: - Магар он шуморо тангӣ кардааст?

Мегуфтанд: - Не, нони маро намехӯрад, аммо барои деҳа айб аст. Ҳеҷ кас охир боре овозашро ҳам нашунидааст. Дарвоқеъ, овоз дорад?

Бечора соҳибаш аз таъну маломат хаста мешуд ва ҳамеша сарафканда буд. Як шаб, чӣ мегӯед, ки гурге хостааст вориди деҳа бишавад. Дигар сагҳои бузург тарсида гурехтаанд. Танҳо ҳамин саг, саги хурд бо гург то ба рӯз муқобилият кардааст. Дар қисмати охири шаб аз он гург захм бармедорад, аммо бо он ҳол ҳам монеаи ворид шудани гург ба деҳа мешавад. Субҳ мардум чун асли воқеаро дармеёбанд ва мебинанд, ки онҳо дар муқобили якдигар қарор доранд, ба тааҷҷуб меафтанд. Ба бузургии неруи он саги хурду вафодории он ба соҳибаш ва аҳли деҳа бовар ҳосил менамоянд. Аммо ҳоли саг бадтар шудан мегирад. Дармеёбанд, ки пас аз чанд муддате бояд бимирад. Ба соҳибаш мегӯянд, маслиҳат медиҳанд, ки сагро бипарронад, то ранҷи ҷонканияшро набинанд ва ҳам  мурдан барои он осон бишавад. Соҳибаш мегӯяд: «Барои ман иҷрои ин кор бисёр душвор мебошад. Мемирам, ба мурдан ризо мешаваму ба ин амал даст намезанам. Не, дастам пеш намеравад. Агар касе аз шумо ин корро ба анҷом мерасонад, марҳамат, ман зид намебароям». Ба ӯ мегӯянд: «Ба ростӣ, мо метарсем, мо аз ин саги ту метарсем. Бо як гург, даранда, ҳайвони ваҳшӣ то ба субҳ муқобилият карду ғолиб омад, мабодо ба мо ҳуҷум биёрад. Аз ту хоҳиш мекунем, ҳайвони безабонро дар ин ҳол во магузор». Оқибат соҳиби саг мераваду аз хона камонро меорад. Ба он дар ҳузури саг тир ворид мекунад. Чашмони саг пур аз об мешавад. Мебинад охир, ки соҳибаш, он нафаре, ки ӯро аз роҳи дур овардаву бо меҳр парварида, ҳолиё мепарронад. Ин гуна мурданро барои худ нанг мешуморад. Неруи нав пайдо мекунад, балки ҳамаи неруи мавҷудаашро ҷамъ меовараду ба сӯи соҳибаш меояд. Онҳое, ки ин манзараро медиданд, метарсанд, ки саг барои ин амали ноҷавонмардона дигар ба соҳибаш ҳеҷ гузаште намекунад ва ӯро пора-пора менамояд. Мехоҳанд ба ёрияш бирасанд, аммо саг, он саги маҷрӯҳ пешдастӣ мекунаду меояд ва пойҳои соҳибашро ба нишони сипосу эҳтироми бузург мебӯсад, балки мелесад ва ҳамон замон, ҳамон ҷо ҷон медиҳад».

Порча аз романи “Марг”-и устод Абдулқодири Раҳим

Мусофир

Марди роҳе ё худ мусофири асиле кохи шоҳро дар зимни суҳбат бо ӯ работ хонд. Шоҳ дилозурда шуду ранҷид ва гуфт: - Оё намебинӣ, ки ин кох аст, на работ?
Марди роҳ гуфт: - Аз кӣ ба ту он мерос мондааст?
Шоҳ изҳор дошт: - Аз падарам.
Марди роҳ пурсид:- Падарат низ онро ба мерос гирифтааст?
Шоҳ гуфт: - Оре.
Марди роҳ боз суол кард: - Агар ту аз дори дунё биравӣ, онро ба кӣ ба мерос мегузорӣ?
Шоҳ посух дод: - Бар писарам.
Марди роҳ гуфт:- Магар ҳанӯз ҳам дарнаёфтӣ маконе, ки дар он пеш аз ту зистанд ва ҳам баъд аз ту мезиянд, работ аст, на кох?
Шоҳ бигрист. Чаро? Чунки андешид ва ҳақиқатро дарёфт. Ин гиря бартару беҳтар аз дигар гиряҳо аст. Бар асари ҳар қатра ашк дар чунин ҳол садҳазор гуноҳ бармехезад. Раҳмати Худовандӣ ба ҷӯш меояд, талотум мекунад ва гуноҳ соҳибашро гум мекунад. Шоҳ бар назди он марди роҳ халтаи пур аз зар ниҳод, аммо ӯ онро нагирифт ва гуфт: «Туро ин зар дилбастаи дунё ва душмани уқбо гардонид. Ман бар ту чи бадиеро раво дидам, ки аз дилбастагии уқбо маҳрумам месозӣ»? Шоҳ зимни посух изҳор дошт: «Ин бар ивази панду насиҳат аст». Марди роҳ гуфт: «Оё ман ба мардуми бозор монандам? Дар ин кор хариду фурӯш нест». Шоҳ гуфт: «Аз ман чӣ мехоҳӣ»? Марди роҳ изҳор дошт: «Ту чӣ дорӣ, то ман бихоҳам? Мебинам, ки ҳеҷ чиз надорӣ». Шоҳ пас аз он аҷзи худро дарёфту ба зорӣ гуфт: «Ҳамин ҳолӣ таом меоранд, маро дар хӯрдани он ҳамроҳӣ бикун»! Марди дарвеш оҳи сард аз дили пурдард баровард ва гуфт: «Вақт бар беҳуда сарф кардам. Бар ҳаво сухан намудам, чун дар ту ҳеҷ асари онро наёфтам. Туро шоҳе дигар дар ин кор метавонад ҳамроҳ бошад, на ман, ки марди роҳам.
Аз романи "Марг" - и устод Абдулқодири Раҳим